Longontsteking · Gezondheid en wetenschap (2024)

Wat is het?

Een longontsteking of pneumonie is een infectie van het longweefsel. Daarom noemen we het een infectie van de onderste luchtwegen (zie onder).

De ademhaling gebeurt via de luchtwegen. We onderscheiden bovenste en onderste luchtwegen:

• De bovenste luchtwegen bestaan uit de neus, de keel en het strottenhoofd (boven de stembanden).
• De onderste luchtwegen bestaan uit de luchtpijp, de luchtpijptakken (bronchiën) en het longweefsel (longblaasjes).

(Lees verder onder de afbeelding)

Een verkoudheid en een keelontsteking zijn dus infecties van de bovenste luchtwegen.
Een bronchitis en een longontsteking zijn dus infecties van de onderste luchtwegen.

Je kan een longontsteking oplopen in het ziekenhuis, maar ook in het dagelijks leven, bijvoorbeeld op school, op het werk of thuis.

Oorzaken

Zowel virussen als bacteriën kunnen een longontsteking veroorzaken. Omdat een longontsteking een ernstige aandoening is, wordt elke longontsteking als bacterieel beschouwd. Daarom wordt het met antibiotica behandeld.

• De meest voorkomende bacteriën die een longontsteking veroorzaken zijn:
• Streptococcus pneumoniae (‘pneumokok’);
• Mycoplasma pneumoniae;
• Chlamydophila pneumoniae;
• Haemophilus influenzae.
  
• Het meest voorkomende virus dat een longontsteking kan veroorzaken is het influenza type A-virus (griepvirus).

Slikpneumonie

Een speciale vorm van longontsteking is een slikpneumonie of aspiratiepneumonie. Daarbij bereiken vreemde stoffen zoals voedsel, drank of braaksel na een verslikking je longen. Daar veroorzaken ze een ontsteking. Vooral ouderen en mensen met slikproblemen kunnen een slikpneumonie krijgen.

Hoe vaak komt het voor?

Jaarlijks stelt de huisarts tijdens ongeveer 9 op 1.000 consultaties de diagnose van een longontsteking.¹ Het komt het vaakst voor bij jonge kinderen en ouderen.

Hoe kan je het herkennen?

De symptomen van een longontsteking en een acute bronchitis zijn zeer gelijkaardig, maar zijn bij een longontsteking meestal ernstiger.

De meest voorkomende klachten zijn:

• hoesten;
• fluimen;
• koorts, vaak meer dan 38°C;
• kortademigheid;
• piepende ademhaling;
• pijn op de borst.

De klachten kunnen snel (acuut) ontstaan, of de klachten van een reeds bestaande luchtweginfectie kunnen verergeren.

Bij ouderen zijn de symptomen vaak niet zo typisch. Meer dan een derde van de ouderen met een longontsteking heeft bijvoorbeeld geen koorts. Volgende algemene symptomen kunnen veroorzaakt worden door een longontsteking:

• verwardheid;
• buikklachten;
• algemeen ziek zijn;
• verergering van een onderliggende aandoening zoals astma, chronisch obstructieve longziekte (COPD) of diabetes.

Hoe stelt je arts de aandoening vast?

Je arts stelt je vragen over je klachten. Daarnaast kunnen volgende onderzoeken plaatsvinden:

• De arts luistert aandachtig naar je longen met een stethoscoop (longauscultatie).
• Bij de meeste mensen met een longontsteking is er een fijn gekraak hoorbaar.
• In sommige gevallen klinken de longen zuiver.
  
• Als je arts een longontsteking vermoedt, kan hij een röntgenfotovan je longen laten maken.
• Die foto kan de diagnose bevestigen, en helpen om het onderscheid te maken tussen een longontsteking en een bronchitis.
• Bij een beginnende longontsteking is er soms nog niets abnormaals zichtbaar op een röntgenfoto.
  
• Er kan een bloedafname gebeuren om de ontsteking te beoordelen.
• Als je klachten blijven aanslepen, kan de arts opgehoeste fluimen in het labo laten onderzoeken.

Het is niet altijd nodig om te onderzoeken welke bacterie of virus de longontsteking veroorzaakt heeft. Als je ernstig ziek bent en je arts een longontsteking vermoedt, dan krijg je steeds een behandeling met antibiotica, ook als de oorzakelijke bacterie (nog) niet bekend is.

Wat kan je zelf doen?

Heb je een longontsteking?

• Neem dan voldoende rust. Mogelijk kan je daardoor een tijdje niet gaan werken.
• Stop met roken.
• Drink voldoende water, zeker als je koorts hebt.
• Gebruik beter geen hoestmiddelen.

Vaccinatie tegen pneumokokken

Je kan je laten vaccineren tegen de meest voorkomende oorzaak van een longontsteking (pneumokokkeninfectie). Dat is aangeraden voor:

• alle kinderen:
  • In België vaccineert Kind en Gezin gratis tegen pneumokokken op de leeftijd van 2, 4 en 12 maanden, zoals aanbevolen door de Hoge Gezondheidsraad.
• volwassenen van 16 tot 85 jaar met een verhoogd risico op een pneumokokkeninfectie door:
  • een verminderde weerstand (bijv. mensen die chemotherapie krijgen wegens kanker, of personen met hiv of leukemie);
  • afwezigheid van een (werkzame) milt;
  • bepaalde erfelijke vormen van bloedarmoede.
• volwassenen van 50 tot 85 jaar met andere (chronische) aandoeningen en risicofactoren zoals:
  • hart-, long-, lever-, en nierfalen;
  • roken en alcoholmisbruik;
  • bepaalde erfelijke spierziekten;
  • diabetes.
• gezonde personen tussen 65 en 85 jaar.

Vaccinatie tegen pneumokokken voorkomt echter niet elke longontsteking door pneumokokken. Het is vooral nodig om ernstige algemene infecties te voorkomen, waarvoor je in het ziekenhuis wordt opgenomen.

Vaccinatie tegen griepvirus

Ook het griepvirus kan een longontsteking veroorzaken. Daar kan je je jaarlijks tegen laten vaccineren.

Andere preventieve maatregelen

• Probeer te stoppen met roken. Ook passief meeroken vormt een extra risicofactor om een longontsteking te ontwikkelen.
• Heb je een luchtweginfectie? Was dan frequent je handen of ontsmet ze met alcoholgel.
  • De meeste virussen en bacteriën worden overgedragen via fijne druppeltjes.
  • Bij hoesten en niezen kunnen ze op je handen terechtkomen.

Wat kan je arts doen?

Behandeling met antibiotica

Een longontsteking wordt steeds met antibiotica behandeld:

• Meestal schrijft de arts amoxicilline voor gedurende een week.
• In sommige gevallen, bijvoorbeeld als je aan andere aandoeningen lijdt of allergisch bent aan penicilline, kiest de arts voor een ander soort antibiotica.

Als je na twee tot vier dagen niet beter bent, kan de arts een tweede antibioticum toevoegen aan de behandeling.

Ziekenhuisopname

Als je ernstig ziek bent, met bijv. een zeer snelle ademhaling, verlaagde bloeddruk of hoge koorts, dan verwijst je arts je door naar de spoedafdeling van het ziekenhuis. Daar kan antibiotica via een infuus worden toegediend en kan je extra zuurstof krijgen.

Ook als het moeilijk is om thuis te blijven, bijvoorbeeld omdat er geen hulp beschikbaar is, kan een behandeling in het ziekenhuis nodig zijn.

Controle

Na enkele dagen controleert de arts of de gekozen behandeling voldoende beterschap brengt. Als dat niet zo is, kan de arts bijkomende onderzoeken laten uitvoeren of extra medicatie voorschrijven.

Als je ouder bent dan 50 en rookt, dan kan er na een tweetal maanden een controleröntgenfoto (Rx) worden gemaakt. In andere gevallen is dat niet nodig.

Herstel

Herstellen van een longontsteking duurt vaak lang. Ook als de bacteriën verdwenen zijn, kunnen je klachten nog een hele tijd aanhouden. Als je werkt, schrijft je arts je ziekteverlof voor tot je beter bent.

Meer weten?

• https://www.thuisarts.nl/longontsteking/ik-heb-longontsteking
• https://www.laatjevaccineren.be/pneumokokken

Bronnen

• https://www.ebpnet.be
• https://www.nhg.org/standaarden/volledig/nhg-standaard-acuut-hoesten
• BAPCOC – editie 2012

¹ Intego databank